Rodzaje ołówków

Nie istnieje jedna, obowiązująca i uniwersalna klasyfikacja ołówków. Podzielić je można zarówno ze względu na ich konstrukcję, twardość rysika jak i przeznaczenie. Pomimo wielu różnic ołówki mają też kilka cech wspólnych, które niejako definiują czym ołówek tak naprawdę jest.

Ołówek jako narzędzie używane do pisania, rysowania i oznaczania znany był już w starożytności. W swojej najprostszej formie był to pręt wykonany z ołowiu (stąd polska nazwa: ołówek), srebra lub cynku. Z uwagi na miękkość tych metali, stanowiły one idealny materiał do rysowania poprzez pocieranie nimi każdej, wystarczająco chropowatej, powierzchni. Efektem były jasnoszare linie (tzw. silver-point). Ołówki z biegiem czasu ewoluowały i doczekały się drewnianych oprawek, które minimalizowały kontakt palców z metalem. Jednak znany nam, nowoczesny ołówek pojawił się dopiero w XVI wieku, kiedy upowszechniło się użycie grafitu w miejsce metalowych sztyftów. Od 1790 czysty grafit został zastąpiony przez mieszankę grafitu z glinką kaolinową. Takie połączenie zwiększało wystrzymałość pręta piszącego i pozwalało na stopniowanie twardości ołówka.

Rodzaje ołówków - twardość

Czym jest twardość ołówka?

Podstawowa cecha, która różnicuje ołówki to twardość. Cecha ta opisuje nie tylko faktyczną twardość i ścieralność rysika, ale także odpowiada za barwę kresek które ołówek pozostawia w trakcie rysowania.

Z czego wynika twardość ołówka?

Twardość ołówka wynika z proporcji mieszanki grafitu oraz glinki kaolinowej. Są to dwa główne składniki używane do produkcji rysików. Ich połączenie odpowiada za to jak miękki będzie rysik i jakim odcieniem czarnego będzie pisał:

• Czym więcej w rysiku glinki kaolinowej, tym rysik jest twardszy i w trakcie pisania pozostawia jaśniejszą linię.
• Czym większy udział grafitu, tym rysik jest bardziej miękki, a dodatkowo pisze ciemniejszym, głębszym odcieniem czerni.

Twardość ołówka - skala

Twardość rysików opisywana jest aktualnie prostą skalą, w której litera H opisuje ołówki twarde, litera B ołówki miękkie, a oznaczenia F i HB opisują ołówki o średniej twardości, uniwersalne.

Ołówki twarde opisuje się skalą rozpoczynającą się od samodzielnej litery H, poprzez 2H aż do 9H.
Ołówki miękkie podobnie: B, 2B aż do 9B.

Jest to standardowa rozpiętość skali twardości, jednak niektórzy producenci oferują ołówki specjalne, które opisywane są np. symbolem 10B, 12B czy nawet 14B.

Twardość ołówka a jego przeznaczenie

Ołówki twardsze (oznaczanie literami H) są używane na ogół do tworzenia rysunków technicznych. Zastosowanie takie wynika z precyzyjnej linii jaką zostawiają. Twardy grafit jest sztywniejszy i wolniej się zużywa, zatem linia pozostawiana przez ołówek jest mniej podatna na zmianę szerokości.

Ołówki miękkie (oznaczane literami B) najlepiej sprawdzają się przy wykonywaniu szkiców oraz rysunków. Ciemniejsza linia, jaką zostawiają na papierze, pozwala na uzyskanie większego kontrastu a miękkość grafitu umożliwia rozcieranie go i uzyskiwanie w ten sposób płynnych przejść tonalnych.

Ołówki opisywane jako HB lub F są ołówkami uniwersalnymi, najczęściej używanymi do pisania. Są na tyle miękkie, że można nimi swobodnie kreślić litery, ale na tyle twarde, że nie wymagają zbyt częstego temperowania.

Rodzaje ołówków - konstrukcja

Ołówki z biegiem czasu doczekały się wielu wariantów. To już nie tylko klasyczne ołówki w drewnianej oprawce, ale także cał szereg ołówków automatycznych i specjalistycznych.

Ołówek drewniany (klasyczny, grafitowy)

Tradycyjny ołówek składa się z dwóch elementów: rdzenia piszącego (określanego potocznie mianem grafitu) oraz drewnianej oprawki. Sztyft piszący powstaje poprzez wymieszanie sproszkowanego grafitu z glinką kaolinową i uformowanie w kształt prętu. Pocięty na kawałki o równej długości jest on wypiekany w temperaturze osiągającej nawet 1200°C. Tak utrwalony sztyft piszący umieszcza się między dwoma kawałkami odpowiednio wystruganego drewna, które skleja się ze sobą. Oprawka w ostatnim etapie produkcji może zostać polakierowana oraz uzyskać tłoczenia z oznaczeniem twardości czy logo producenta.

Przekrój poprzeczny ołówka może być różny. Na rynku znajdziemy obecnie zarówno ołówki o kształcie okrągłym, eliptycznym (czyli spłaszczone), trójkątnym (ułatwiającym uchwyt i najczęściej dedykowanym dzieciom) oraz heksagonalnym (szcześciokątnym). Do produkcji oprawek używane jest drewno różnego rodzaju, aczkolwiek są to najczęściej gatunki charakteryzujące się odpowiednią miękkością, ułatwiającą temperowanie.

Ołówek bezdrzewny

Ołówki bezdrzewne (jak sama nazwa wskazuje) to ołówki wyprodukowane bez użycia drewna. Dzielą się one na dwa podstawowe rodzaje. Pierwszy z nich posiada oprawkę wykonaną z materiału innego niż drewno. Najczęściej jest to syntetyczna żywica o parametrach zapewniających odpowiednią sztywność, ale jednocześnie na tyle miękka aby można ją było łatwo temperować. Przykładem ołówków tego typu jest seria BIC Evolution.

Drugi rodzaj ółówków bezdrzewnych w ogóle nie posiada oprawki i składa się jedynie z rdzenia piszącego, pokrytego z zewnątrz lakierem. Taka konstrukcja sprawia, że możliwe jest zużycie ołówka w 100% i wykorzystanie strużyn do rozcierania (np. w celu zaczernienia fragmentu rysunku). Przykładem takiego ołówka jest ołówek Progresso marki Koh-I-Noor lub Conte A Paris Graphite marki BIC.

Ołówek z gumką

Niezwykle popularnym wariantem ołówka jest ołówek z gumką. Jest to klasyczny ołówek, który z jednej strony zakończony jest metalowym pierścieniem w którym osadzona jest gumka do ścierania. Sprawia to, że korygowanie pomyłek jest dużo łatwiejsze i nie musimy mieć pod ręką dodatkowego przedmiotu. W gumkę wyposażone są najczęściej ołówki HB oraz F.

Ołówek automatyczny

Ołówek automatyczny zrywa z tradycją temperowania. Jest to ołówek wielokrotnego użytku, z zewnątrz przypominający długopis. Do pisania jednak używany jest grafit, który instalujemy w ołówku wsuwając go w dedykowany do tego otwór. Mechanizm wewnątrz ołówka odpowiada za wysuwanie grafitu z końcówki piszącej po każdym naciśnięciu przycisku, który znajduje się u góry ołówka. W ten sposób zawsze mamy gotowy do pracy ołówek, który pisze linią o niezmiennej szerokości.

Grafity do ołówków automatycznych występują w wielu wariantach twardości (od 5H do 4B) ale także charakteryzują się zróżnicowaną średnicą. Każdy ołówek przystosowany jest do obsługi grafitu o określonym przekroju. Mogą to być pręty o średnicy 0.3 mm, 0.5 mm, 0.7 mm lub 0.9 mm.

Unikatowym rozwiązaniem może poszczycić się firma Pentel. Seria ołówków Pentel Orenz posiada specjalny mechanizm sprężynowy, który samoczynnie wysuwa grafit w miarę jego zużywania. Grafit jest w trakcie pisania chroniony przez specjalny kołnierz, który dopasowuje swoją długość do kąta pod jaki piszemy. Zapobiega to złamaniu lub ukruszeniu grafitu, a z drugiej strony pozwala na pisanie pod kątem. Dodatkowa zaleta tego rewolucyjnego rozwiązania to fakt, że po zakończeniu pracy końcówkę ochronną z grafitem można w całości schować do wnętrza ołówka. Znacząco ułatwia to jego przenoszenie.

Ołówek mechaniczny

Ołówek mechaniczny to bliski kuzyn ołówka automatycznego. Jego konstrukcja jest nieco uproszczona: nie posiada on możliwości automatycznego wysuwania grafitu. Sztyft piszący jest przytrzymywany przez "szczęki" ołówka, a w celu jego wysunięcia nalezy nacisnąć przycisk i... pozwolić zadziałać grawitacji.

Grafity ołówków mechanicznych mogą być dużo grubsze niż w przypadku ołówków automatycznych. Ich średnica może wynosić nawet 5.6 mm.

Przykładowe modele ołówków mechanicznych to Koh-I-Noor Versatil, Kaweco SketchUp, Troika lub Cretacolor.

Rodzaje ołówków - przeznaczenie

Ołówki możemy sklasyfikować także pod kątem ich przeznaczenia.

Ołówki techniczne

Do tej kategorii ołówków zaliczyć można wszystkie ołówki, które do pisania wykorzystują grafit twardy (od H do H9) i stosunkowo cienki. W tej grupie znajdziemy wszystkie ołówki automatyczne i tradycyjne wyposażone w grafit o odpowiedniej twardości.

Ołówki do pisania / uniwersalne

Ołówki z grafitami o średniej twardości (HB lub F) nadają się tak samo dobrze do rysowania jak i pisania. Szczególnie dobrze sprawdzają się jako narzędzie piśmiennicze. Ich grafit jest na tyle miękki, że nie drapie papieru podczas szybkiego kreślenia liter i zapewnia odpowiedni kontrast pisma, ale jednocześnie na tyle twardy, że nie rozmazuje się od delikatnego potarcia ręką.

Ołówki do szkicowania

Ołówki do rysowania i szkicowania mają stanowić alternatywę dla węgla i sepii, stąd wymogiem jest odpowiednio głęboka czerń i możliwość rozcierania naniesionych już kresek. Grafit musi być miękki na tyle, aby możliwe było kreślenie dynamicznych linii i szybkie przesuwanie go nawet po bardzo szorstkim papierze lub płótnie.

Ołówek do nauki pisania

Ołówki do nauki pisania można podzielić na dwie kategorie. Pierwsza to klasyczne ołówki drewniane z odpowiednio ukształtowaną oprawką. Może to być trójkątna oprawka typu Jumbo (o większym przekroju). Może to być także oprawka posiadająca ukośne żłobienia, które wymuszają ułożenie palców w określony sposób podczas pisania. W ten sposób utrwalany jest nawyk prawidłowego uchwytu.

Druga grupa ołówków do nauki pisania to specjalne ołówki automatyczne. Ich obudowa jest grubsza i ergonomicznie uształtowana. Często operują one rysikiem grubszym niż standardowe, co ma na celu zapobieganie złamaniu. Jest to szczególnie ważne w przypadku mniejszych dzieci, które jeszcze nie opanowały odpowiednio delikatnego operowania ołówkiem.

Zarówno ołówki drewniane jak i automatyczne występują w wariantach przeznaczonych dla dzieci praworęcznych i leworęcznych.

Ołówek stolarski / do oznaczania

Ołówek stolarski to specjalny typ ołówka drewnianego. Jest on przeznaczony do nanoszenia oznaczeń i opisów na drewnie. Stąd jego rysik jest dosyć gruby i odpowiednio miękki. Tym co zdecydowanie wyróżnia ołówki stolarskie od większości ołówków drewnianych jest także kształt. Są one mocno spłaszczone lub prawie prostokątne w przekroju. Eliptyczny kształt ma na celu zapobieganie turlaniu się ołówka po płaskich powierzchniach. Ołówek o takim kształcie, odłożony nawet na lekko pochyłej powierzchni, nie stoczy się na podłogę. Drugą charakterystyczną cechą jest czerwony kolor oprawki, zwiększający widoczność ołówka w pracowni.

Ołówek stolarski HB T07 Grand (12)

• 14,59 zł 11,86 zł netto
• Promocja 11,67 zł / szt 9,49 zł netto

Dodaj do koszyka

Do ulubionych